Sedef hastalığı çok değişik görünümlerde ve vücudun değişik bölgelerinde ortaya çıkabilir.
Basit sedef (Psoriasis vulgaris):
Sedef hastalığının en sık görülen formudur. Dizler, dirsekler, saçlı deri, göbek deliği ve kalçalar arasında ortaya çıkan kızarık, üzeri beyaz kepekli kabarıklıklar şeklindedir. Hastalığın seyri kroniktir, sessiz dönemleri izleyen alevlenmeler şeklinde görülür. Birkaç küçük plaktan, tüm vücudu kaplayan yaygın ve birbirleriyle birleşen plaklara kadar değişik şiddette seyreder. Bazen halka biçiminde görülebilir.
Damla sedef (Guttat psoriasis):
Aniden vücutta ortaya çıkabilen toplu iğne başı veya su damlası büyüklüğünde, üzerinde hafif kepek olan pembe kabarıklıklar şeklinde görülür. Bu form genellikle Streptokok’a bağlı farenjit geçiren çocuklarda görülür. Birkaç ayda iyileşir, bazı kişilerde tekrarlamaz, ancak kimilerinde basit sedefe dönüşüp, uzun yıllar devam edebilir.
Yerleşim yerine göre sedef hastalığı:
Saçlı deri sedefi: Saçlı deri sedef hastalığının sık görüldüğü bölgelerden biridir. En çok saç-saçlı deri sınırında ve ensede görülür. Bazı kişilerde saç dökülmesine sebep olabilir.
Kıvrımlı bölgeler: Kalça arası, kasıklar, koltukaltları, göbek çukuru ve meme altı bölgeleri nemli ve hava almayan bölgelerdir. Bu bölgelerdeki sedef plaklarında nemden dolayı kepekler kaybolmuştur ve daha kaşıntılı olur. Üzerine eklenebilecek Candidiasis adı verilen mantar enfeksiyonu, sedef hastalığının iyileşmesini engelleyebilir.
Penis tutulumu: Penis ucunda genellikle tek bir adet, mercimek büyüklüğünde, kırmızı, üzeri verniklenmiş gibi parlak bir kabarıklık şeklindedir. Bu yerleşim yerine sedefe bağlı eklem iltihabı olanlarda daha sık rastlanır.
El ve ayak sedefi: Avuç içi ve ayak tabanında kenarları keskin sınırla çevrili, kalın, yapışık kepekler ve yer yer derin, ağrılı çatlaklarla seyreder.
Tırnak sedefi: Sedef hastalığında sadece tırnaklar tutulabilir veya yaygın bir hastalığa eşlik eden tırnak bozuklukları görülebilir. Tırnakta iğne batırılmış gibi düzenli yerleşmiş, çok sayıda çukurcuk görülebilir, yüksüğe benzediği için yüksük tırnak bulgusu adı verilir. Tırnaklarda bunun dışında sarı-kahverengi, yağ lekesi adı verilen lekeler, ince kıymık tarzı tırnak altı kanamalar görülebilir. En şiddetli tırnak bulgusu ise tırnakta kalınlaşma ve sarı-kahverengi renk değişikliğidir ve genellikle tırnak mantarı zannedilir.
Yaygın kızarıklık (Eritroderma): Sedef hastalığının tüm vücutta sağlam yer kalmayacak kadar kızarıklık ve soyulmalarla giden şekline verilen isimdir. Sedef hastalarının sadece %1-2’sinde görülen bir durumdur. Yaygın kızarıklık damla sedef veya basit sedefin ilerlemesiyle ya da verilen yanlış tedaviler nedeniyle ortaya çıkar. Hastalık ağırdır, tüm deri yüzeyinde yaygın iltihaplanma olması, kan tablosunda da değişikliklere yol açar.
Sedef hastalığının diğer organlarla ilişkisi:
Sedef hastaları hem hastalığın iltihabi özelliğinden dolayı, hem de kullanılan tedaviler nedeniyle kalp ve damar hastalıklarına adaydırlar. Obesite, hipertansiyon, diabet ve kolesterol yüksekliği gelişebilir. Bunun dışında sedef hastalığı eklemlerde ağrı ve şekil bozukluklarına yol açabilir.
Sedef hastalığı ve psikoloji:
Sedef hastalarındaki deri, saç ve tırnak değişiklikleri, hastaların kendilerini toplum içinde rahatsız hissetmelerine yol açar. Hastalar, ortak kullanılan havuz, plaj, hamam gibi mekanlarda bulunmamaya çalışırlar. Hastalıklarının ne olduğunu soran meraklı kişiler ve tedavi önerilerinde bulunan çeşitli kimselerden de sıkılmış durumdadırlar. Ayrıca günde en az iki defa uygulanması gereken ilaçları kullanmak da hayatlarını zorlaştıran başka bir faktördür.
Sedef hastalığı şiddetinin evrelenmesi:
Psoriasis Area and Severity Index (PASI) adı verilen sistemle sedef hastalığının şiddeti belirlenmektedir. Bu ölçekte kızarıklık, kabarıklık ve kepeklenme miktarı, vücudun baş, kollar, gövde ve bacaklar gibi dört bölgesinde değerlendirilir. En yüksek skor eritroderma skoru olan 72’dir.
Sedef hastalığı hangi hastalıklarla karışır?
Dermatoloji uzmanı hekim, genellikle hastanın tipik bölgelerinde yerleşen, tipik deri bulgularını tanır ve teşhisi koyar. Ancak damla sedef, frengi dahil birçok cilt hastalığıyla karışabilir. Kıvrım yerlerindeki sedef, mantar hastalıkları ve pişiklerle karışabilir. Saçlı deri ve meme arasındaki sedef, yağlı ekzema (seboreik dermatit) ile benzerlik gösterir. Göğüs, karın ve sırttaki sedef plakları, ekzema, mantar ve deri kanseriyle benzeşir. El-ayak sedefi, ekzemalar ve mantar hastalıklarıyla, tırnak sedefi, tırnak mantarıyla, penis lezyonları, liken planus, mantar ve deri kanseriyle karıştırılabilir.
Sedef hastalığının seyri nasıldır?
Sedef hastalığının seyri yaş, yerleşim yeri ve tedavilere göre değişmektedir. Bazen tek bir lezyon, hiç büyümeden ve yayılmadan yıllarca kalabildiği gibi bazen de eski lezyonlar iyileşirken yenileri çıkar. Bazı kişilerde ise hastalık yıllarca sessiz kalır. Erken yaşlarda başlayan sedef hastalığının sık tekrarlayabileceği ve daha şiddetli seyredebileceği öngörülür.
Sivilceli sedef (Püstüler psoriasis):
Yaygın sivilceli sedef hastalığı: Ateş ve halsizlikle başlar. Kıvrım bölgelerinde başlayan kızarıklık ve üzerinde oluşan beyaz başlı sivilceler şeklindedir. Zamanla tüm vücuda yayılır. Bazen kabarcıklar birleşirler, üzerleri açılır ve tüm vücut kepekli, soyulmuş bir görünüm alır. Bu hastalar enfeksiyona eğilimlidir, protein ve tuz dengelerinde bozulma olabilir. Kanda iltihap belirteçleri yükselmiştir.
Gebelikteki sivilceli sedef hastalığı (İmpetigo herpetiformis): Hamilelerde ortaya çıkan sedef türüdür. Hamileliğin 3-6. ayları arasında görülür ve sonraki gebeliklerde tekrarlayabilir. Kıvrım bölgelerinden başlayan, saatler içinde tüm vücuda yayılan kızarıklık ve sivilceler görülür. Ateş, baş ağrısı, halsizlik, bulantı, kusma, ishal olur. Kanda iltihap göstergeleri yükselir. Kalsiyum, demir ve albümin düşüklüğü saptanır. Hem anne, hem de bebek için tehlikelidir. Annede böbrek ve kalp yetmezliği oluşabilir, bazen gebeliği sonlandırmak gerekebilir. Erken doğum, ölü doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek görülebilir.
El-ayakta sivilceli sedef hastalığı (Palmoplantar püstüler psoriasis): Avuç içleri ve ayak tabanlarında görülen iltihaplı, toplu iğne başı büyüklüğünde sivilceler şeklindedir. Sigara içenlerde, metal allerjisi ve gluten hassasiyeti olanlarda daha sık görüldüğü bildirilmiştir. Bu iltihaplı sivilceler on gün içinde kendi kendine kurur ve arkasında kepekler ve kahverengi yuvarlak kabuklar bırakır. Bu sivilceler bazen sadece tek bir parmak ucunda çıkarlar. Ağrılı, keskin sınırlı, kırmızılıklar tırnağın hemen kenarından başlarlar, kısa süre sonra sivilceler ortaya çıkar. İyileşen bölgeler kadife gibi pürüzsüz hale gelir. Bu sivilceler tırnağa da hasar verir, hatta tırnak altındaki kemikte erime oluşabilir.
Sonuç olarak; Sedef hastalığı değişik şekillerde ortaya çıkar, hafif veya şiddetli seyredebilir.
Bir sonraki yazımda tedavisinden bahsedeceğim.